Sunday, 20 March 2016

FONETIK ENGGAU FONOLOGI JAKU IBAN

BIB 3043 FONETIK ENGGAU FONOLOGI JAKU IBAN
Ngasilka munyi jaku
a.    Organ artikulasyen
b.    Palan artikulasyen
c.    Organ dalam tubuh

A.   Palan artikulasyen
-       Endur ti betegu enggau organ artikulasyen lalu ngasilka munyi
-       Cto: ngeli, gusi enggau kelekanit
B.   Organ dalam tubuh
-       Baka lempuang, batang rekung, peti sura nyawa enggau epiglottis

ARTIKULASYEN VOKAL
      I.        Munyi vokal
-       Nya munyi jaku ti bisi didinga lalu lebuh ti ngasilka iya, peti sura nya begetar, lalu angin ti dikesuhka ari lempuang pansut nengah rumbang rekung enggau rumbang nyawa.
-       Munyi vokal nya munyi ti diasilka enggau nadai sebarang utai ngempang pejalai angin ari lempuang.
-       Bisi enam iti vokal iya nya:
a.    Tiga vokal mua
b.    Siti vokal tengah
c.    Dua vokal belakang
-       Semua vokal ngembuan munyi ti bisi didinga
-       Munyi vokal ditentuka gaya dilah lebuh nyebut leka jaku sereta chara nukangka mulut, urung dilah, tukuh mulut enggau pemesai buka rumbang nyawa.
-       Angin ari lempuang dikesuhka nengah rumbang rekung enggau rumbang nyawa lalu nadai sebarang utai ngempang
-       Vokal jaku iban
a.    Tiga vokal mua [i], [e], [a]
b.    Siti vokal tengah [Ə]
c.    Dua vokal belakang [u], [o]

            Vokal mua
-       Bekenaka dilah, pemesai buka rumbang nyawa enggau gaya buka mulut
-       Palan artikulasyen iya nya kelekanit kering
                                              

A.   Vokal mua ngerupit [i]
                      i.        Mulut landai
                     ii.        Mua dilah diangkat ngagai endur ti pemadu tinggi ba urung mua mulut
                    iii.        Kelekanit lemi enggau akar dilah diangkat ke belakang unga lalu nutup rumbang idung
                   iv.        Angin ari lempuang pansut nengah rumbang nyawa
                    v.        Peti sura nyawa dirapitka awakka angin ti pansut ngetarka peti sura nyawa
                   vi.        Cto: ikan, ipar, ibu (pun)
        Biru, bila (tengah)
        Tali, beli, guli (ujung)


B.   Vokal mua setengah ngerupit [e]
                      i.        Mulut setengah landai
                     ii.        Mua dilah diangkat tang bedau negu kelekanit kering sereta baruh mimit ari munyi vokal [i]
                    iii.        Kelekanit lemi enggau akar dilah diangkat ke belakang unga lalu nutup rumbang idung
                   iv.        Angin ari lempuang pansut nengah rumbang nyawa
                    v.        Peti sura nyawa dirapitka awakka angin ti pansut ngetarka peti sura nyawa
                   vi.        Cto: pun-
        Tengah- kolej
         Ujung- ngelese, sape

C.   Vokal mua setengah besai (Ɛ)
                      i.        Tukuh mulut setengah landai
                     ii.        Mua dilah diangkat tang bedau negu kelekanit kering sereta baruh mimit ari munyi vokal [e] lalu ujung dilah negu gusi enggau ngeli baruh
                    iii.        Kelekanit lemi enggau akar dilah diangkat ke belakang unga lalu nutup rumbang idung
                   iv.        Angin ari lempuang pansut nengah rumbang nyawa
                    v.        Peti sura nyawa dirapitka awakka angin ti pansut ngetarka peti sura nyawa
                   vi.        Cto: engkah, empai-pun
        Besai, belaya- tengah

D.   Vokal mua besai [a]
                      i.        Tukuh mulut landai/segala
                     ii.        Mua dilah diturunka pengambis baruh
                    iii.        Kelekanit lemi enggau akar dilah diangkat ke belakang unga lalu nutup rumbang idung
                   iv.        Angin ari lempuang pansut nengah rumbang nyawa
                    v.        Peti sura nyawa dirapitka awakka angin ti pansut ngetarka peti sura nyawa
                   vi.        Cto: Pun- arang, asap
        Tengah- sabut




E.    Vokal tengah [Ə]- pandak
                      i.        Tukuh mulut landai
                     ii.        Tengah dilah diangkat ngambi betemu entara kelekanit kering engau kelekanit lemi
                    iii.        Kelekanit lemi enggau akar dilah diangkat ke belakang unga lalu nutup rumbang idung
                   iv.        Angin ari lempuang pansut nengah rumbang nyawa
                    v.        Peti sura nyawa dirapitka awakka angin ti pansut ngetarka peti sura nyawa

F.    Vokal belakang tinggi [u]
                      i.        Tukuh mulut setengah muncung
                     ii.        Belakang dilah diangkat ngagai endur ti pemadu tinggi ba kelekanit lemi
                    iii.        Kelekanit lemi enggau akar dilah diangkat ke belakang unga lalu nutup rumbang idung
                   iv.        Angin ari lempuang pansut nengah rumbang nyawa
                    v.        Peti sura nyawa dirapitka awakka angin ti pansut ngetarka peti sura nyawa
                   vi.        Cto: uji, upah
        Buka, gandum, bubur
        Baju, lampu, sulu

G.   Vokal belakang setengah tinggi [o]
                      i.        Tukuh mulut segala
                     ii.        Belakang dilah diangkat ngagai endur pemadu tinggi ba kelekanit lemi tang baruh agi ari munyi [u]
                    iii.        Kelekanit lemi enggau akar dilah diangkat ke belakang unga lalu nutup rumbang idung
                   iv.        Angin ari lempuang pansut nengah rumbang nyawa
                    v.        Peti sura nyawa dirapitka awakka angin ti pansut ngetarka peti sura nyawa
                   vi.        Cto: optik
        Topik
        Koko






H.   Vokal belakang setengah baruh [Ɔ]
                      i.        Tukuh mulut segala
                     ii.        Belakang dilah diangkat tang apin negu kelekanit kering lalu baruh ari munyi vokal [o]
                    iii.        Kelekanit lemi enggau akar dilah diangkat ke belakang unga lalu nutup rumbang idung
                   iv.        Angin ari lempuang pansut nengah rumbang nyawa
                    v.        Peti sura nyawa dirapitka awakka angin ti pansut ngetarka peti sura nyawa

I.      Vokal belakang baruh [a]
                      i.        Tukuh mulut segala
                     ii.        Belakang dilah diangkat ngagai endur ke pemadu baruh
                    iii.        Kelekanit lemi enggau akar dilah diangkat ke belakang unga lalu nutup rumbang idung
                   iv.        Angin ari lempuang pansut nengah rumbang nyawa
                    v.        Peti sura nyawa dirapitka awakka angin ti pansut ngetarka peti sura nyawa











No comments:

Post a Comment